مساجد در جنبه های مختلف زندگی مسلمانان از عبادت و قضاوت گرفته تا ازدواج زوجین در طول تاریخ نقش داشته است به طوری که مساجد کهن دارای شبستان های مختلف جهت کاربردهای متفاوت بودند.
در این گزارش یکی از قدیمی ترین مساجد کشور که در شهرستان ساوه قرار دارد، معرفی می شود.
مسجد جامع ساوه با وسعت ۴ هزار و ۲۰۰ متر مربع در جنوبی‌ترین نقطه شهر ساوه، در انتهای خیابان سلمان ساوجی قرار دارد و از اولین مسجدهایی است که در ایران و در شهر ساوه ساخته شد. این مسجد در دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۵۶به عنوان نخستین مکان تاریخی استان مرکزی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
وقتی وارد مسجد می شویم شکوه گنبد و طاق های آن به همراه نقوش مناره اولین چیزی است که چشم را مشغول می کند و در هر گوشه ای آثار مرمت دیده می شود.
این مسجد همانند شهر ساوه در حمله مغولان دچار تخریب فراوانی شده بود و در طول تاریخ کهن خود بارها مورد مرمت قرار گرفت. این مسجد تماماً از خشت و گل ساخته شده است و در نوع خود بی‌نظیر است.
مسجد جامع ساوه مشتمل بر یک صحن و گنبد در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب‌هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفویه با خط ثلث است.
مناره آجری در گوشه شمال شرقی و بیرون از مسجد متعلق به دوره سلجوقی است که قسمت پایین این مناره ساده و قسمتهای بالایی آن با نقوش آجری مزین شده و بر اساس شواهد و مستندات، به مرور زمان قسمتی از آن تخریب یا ریزش کرده و اکنون و ارتفاع فعلی آن ۱۴ متر و با قطر ۵٫۳ متر است.
رضا ایاز مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساوه گفت: مقدمات کار برای ثبت مسجد جامع در فهرست آثار جهانی آماده می شود.
وی افزود: شهرستان ساوه به عنوان شهر تاریخی دارای توانمندی های بسیاری در صنعت گردشگری و آثار دانشمندان بزرگی است که نیازمند ساماندهی این شهر تاریخی برای معرفی بیشتر به مسافران و گردشگران است .
ایاز تصریح کرد: در حال حاضر موزه مسجد جامع با ۱۳۸ میلیون تومان اعتبار ملی در ضلع جنوب غربی ساخته می شود.
وی با اشاره به افتتاح این موزه تا دوماه آینده توضیح داد: در این موزه آثار مردم شناسی و تاریخی شهرستان بعلاوه آثار کشف شده از همین مسجد به نمایش در می آید.
مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ساوه با بیان اینکه در صورت تخصیص اعتبار، کارهای عمرانی بیشتری در برنامه وجود دارد، افزود: میراث فرهنگی نگهبان تاریخ و فرهنگ یک کشور است و وظیفه همگان، حفظ درست امکانات تاریخی و انتقال آن به نسل‌های آینده است.
وی یادآوری کرد: عملیات مرمت سقف و گنبد قدیمی ترین مسجد استان مرکزی و مرمت ایوان شاگرد مسجد در سال گذشته انجام شد.
گفتنی است ثبت آثار تاریخی در فهرست آثار ملی گام مهمی برای حقظ بناهای تاریخی است و این شهرستان دارای ۴۰۰ اثر شناسایی شده است.
