کارگری که به میل و اراده خود، کار را ترک می‌کند، نمی‌تواند از این حمایت‌ها برخوردار شود؛ ضمن اینکه بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری، بیمه شده‌ای است که بدون میل و اراده، بیکار شود و آماده به کار باشد.

تشخیص ارادی و غیر ارادی بودن بیکاری بیمه‌شدگان بر عهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است و شعب تامین اجتماعی بر اساس معرفی ادارات تعاون، کار ورفاه اجتماعی در خصوص برقراری مقرری بیمه بیکاری اقدام می‌کنند. بر این اساس، علاوه بر بیمه‌شدگانی که به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاه به تشخیص کمیته یاد شده و شورای عالی کار، بیکار موقت شناخته می‌شوند و محق دریافت بیمه بیکاری می‌شوند و بیمه شدگانی که به علل بروز حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش سوزی بیکار می‌شوند، می‌توانند از مقررات قانون بیمه بیکاری استفاده کنند.

بر این اساس، بیمه شده‌ای که کار خود را به صورت غیر ارادی از دست می‌دهد، برای دریافت مقرری بیمه بیکاری باید حداکثر ظرف مدت ٣٠ روز از تاریخ بیکاری، موضوع را به واحدهای اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهد و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند.

شرایط دریافت مقرری بیمه بیکاری را می‌توان این چنین خلاصه کرد که بیمه شده مشمول قانون کار و تامین اجتماعی باشد، تبعه کشورهای خارجی نباشد، مستمری بگیر بازنشسته یا از کارافتاده کلی نباشد، بیمه شده قبل از بیکار شدن حداقل ٦ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد( بیمه شدگانی که به علت حوادث غیرمترقبه، بیکار می‌شوند از این شرط مستثنی هستند) و بیمه شده در دوره‌های کارآموزی اداره کار شرکت کند.

مدت پرداخت مقرری بیمه بیکاری به بیمه شدگان واجد شرایط به سابقه پرداخت حق بیمه از سوی آنان بستگی دارد و در هر حال مدت آن از ٣٦ ماه برای بیمه شدگان مجرد و ٥٠ماه برای بیمه شدگان متاهل و متکفل بیشتر نیست.