ایران اسلامی به لحاظ جایگاه استراتژیک جغرافیایی و داشتن ذخائر عظیم معدنی و نفت و گاز از مهمترین کشورهای تأمین کننده انرژی جهان به شمار می‎رود.

اما متاسفانه تاکنون آنطور که باید و شاید از این نعمت‎های خدادی به خوبی و در جهت رشد و تعالی صنعت داخلی استفاده نشده و خام فروشی به عنوان معضلی که دست و پای صنعت داخلی را بسته و خیال دولتمردان را از بودجه‎های نفتی راحت کرده، مطرح است.

** تاکید مکرر کارشناسان بر پرهیز از خام فروشی

 درست است که خام فروشی در نگاه اول سود بیشتر و راحت‎تری را به همراه دارد، اما این حرکت غیر اقتصادی در برنامه بلند مدت بلای خانمان‌سوزی برای جامعه خواهد شد و این همان معضلی است که گریبانگیر جامعه ایرانی شده است.

کشـور مـا هم بـا توجـه بـه جایـگاه مهـم جغرافیایـی و داشـتن ذخائـر عظیـم نفـت و گاز، از مهم ترین منابع تامین کننـده انرژي به شـمار رفتـه و از اهمیـت ویژه در جهان برخوردار است.

مقولـه خام فروشـی موضوعی اسـت که سـال ها از مذمـت آن صحبت شده و بارها کارشناسان گفتـه‌اند که نبایـد بـه راحتـی تن به فـروش نفت خـام بدهیم و به نوعی می‌توان گفت که لـزوم نرفتن به سـمت خام فروشـی تـا حـدودی روشـن اسـت چـرا کـه این نکتـه که وقتـی کشـوری نفـت دارد باید سـرمایه خـود را در جهـت منافـع ملـی بـه کار گیرد موضوع بسـیار واضحی اسـت بر همین اساس باید گفت که دور شـدن ازخام فروشـی مقوله ای اسـتراتژیک اسـت.

**خام فروشی یعنی چه؟

خام فروشی که یکی از مشکلات گستردة کشورهای کمتر توسعه یافته و درحال توسعه به حساب می‌آید به معنای فروش مواد معدنی یا کشاورزی به صورت مستقیم و اولیه و بدون طبقه‌بندی کالا، بدون بسته‌بندی، بدون تبدیل و تجزیه به کالاهای مشتق شده و بدون ایجاد یک زنجیرة ارزش افزوده برای آن مادة معدنی یا کشاورزی است.

در همین رابطه باید این نکته را ذکر کرد که اقتصاد ایران تنها نفت یا گاز را خام نمی‌فروشد بلکه سایر مواد معدنی مانند: «کانی­های معدنی، کانی­های فلزی، سنگ آهن» و محصولات کشاورزی مانند: «پسته، زعفران، سیب‌زمینی» و بسیاری محصولات کشاورزی دیگر بدون بسته‌بندی و بدون افزایش ارزش در چرخة صنایع تبدیلی و تکمیلی به صورت خام صادر می‌شوند و ارز حاصل از آن یا صرف واردات کالاهای با ارزش افزوده بالا به کشور می‌گردد که در بلندمدت شدید رابطة مبادله را به ضرر کشور ایران تغییر داده است یا صرف هزینة جاری دولت می‌گردد که تأثیری بر بخش حقیقی اقتصاد ندارد.

به هر صورت باید تاکید کرد که این یک واقعیت است که اکنون حجم بسیار زیادی از ذخایر معدنی و ثروت های طبیعی و خدادادی ایران به کمترین قیمت به خارج صادر و پول آن صرف امور جاری دولت و کشور می شود این در حالی است که به گفته کارشناسان می توان با کاهش خام فروشی و انجام عملیات تبدیلی و تکمیلی روی این ذخایر، سالانه میلیاردها تومان ارزش افزوده و بخصوص اشتغال ایجاد کرد.

** 90 درصد از منابع و ثروت های طبیعی ایران به طور خام صادر می‌شود

بررسی ها نشان می دهد انجام مراحل تکمیلی جدید روی ذخایر معدنی و ثروت های خدادادی تا 300 درصد ارزش افزوده تولید خواهد کرد و این امر نه تنها به نفع کشور است، بلکه برای سرمایه گذاران در این عرصه ها نیز سود قابل توجهی دربرخواهد داشت.

همچنین تحقیقات نشان می دهد حدود 90 درصد از منابع و ثروت های طبیعی ایران به طور خام به خارج کشور صادر می شود؛ البته در برخی بخش ها عملیات تکمیلی و تبدیلی انجام می شود، اما اولا این عملیات درباره حجم وسیعی از ذخایر صورت نمی گیرد و حجم آن به تناسب خام فروشی در جریان، گسترده و چشمگیر نیست و ثانیا عملیات تکمیلی و تبدیلی چندان پیشرفته نیست و صرفا به مراحل ابتدایی بسنده می شود.

** محروم ماندن مواد خام صادراتی از ارزش افزوده

محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در این باره گفت: ما در دنیا شاید رتبه یک یا دوم از نظر ذخایر معدنی و دیگر حوزه ها را داشته باشیم، اما متاسفانه همان موادی که به عنوان مواد اولیه استخراج می شود عینا صادر شده که ارزش افزوده ای به آن تعلق نمی گیرد.

وی با بیان مثالی در این مورد اظهار کرد: توده های سنگ ساختمانی از ایران به چین و از چین به همه نقاط جهان از جمله خود ایران صادر می شود! اخیرا چین یک شرکت تجاری روی آب و در یک کشتی قرار داده و با تعبیه کارخانه، سنگ های خام خریداری شده از ایران را به این کشتی برای برش منتقل می کند و عملیات فرآوری را انجام می دهد و بعد به دیگر کشورها از جمله خود ایران صادر می کند. ببینید دیگر ماجرا به چه ترتیب است.

نماینده کرمان در مجلس تصریح کرد: این موضوع تنها درباره سنگ های ساختمانی نیست. ایران دارای معادن غنی سنگ آهن است که می تواند ارزش افزوده بالایی داشته باشد. درباره سنگ آهن می توان تا 300 درصد ارزش افزوده ایجاد کرد. به این دلیل که سنگ آهن به کنسانتره تبدیل می شود و بعد از آن به گندله و در نهایت به فولاد تبدیل می شود که اگر همه این مراحل در کشور انجام شود تا 300 درصد ارزش افزوده ایجاد خواهد شد. یعنی به ازای فروش هر یک میلیارد تومان سنگ آهن می توان سه میلیارد تومان کسب درآمد داشت.

وی اضافه کرد: در ایران معادن مسی وجود دارد که به نام مس کاتد معروف است که رسانایی آن بسیار بالاتر از دیگر انواع مس است. این مس به طور خام به ژاپن صادر می شود و این کشور بزرگ ترین محصولات مسی را که شامل کالاهای الکترونیکی است، تولید و مجددا به کشورهایی از جمله ایران صادر می کند.

پورابراهیمی گفت: این موضوع خام فروشی درباره پتروشیمی ها هم صدق می کند. در صنعت نفت و گاز هم ما پله اول و دوم را بیشتر طی نکرده ایم و بیشتر روی صادرات محصولات خام مانور می دهیم. ما بیش از این که بخواهیم روی صادرات محصولات خام کشور پافشاری کنیم، باید میزان سرمایه گذاری را افزایش دهیم و در کنار آن به دنبال انتقال تکنولوژی از کشورهای پیشرفته باشیم.

** برنامه‌های دولت برای جلوگیری از خام فروشی !

وی در پاسخ به این که سرمایه گذاری در امر کاهش خام فروشی باید داخلی باشد یا خارجی، افزود: ما با سرمایه گذاران داخلی هم می توانیم کار خود را پیش ببریم، اما اگر این منابع از خارج از کشور نیز تامین شود جای خشنودی دارد. اکنون هم همه شرکت های معتبر دنیا برای بعد از رفع تحریم ها اعلام آمادگی کرده اند و این فرصت بسیار مناسبی می تواند باشد تا ما اقتصاد خود را تقویت کنیم و خام فروشی کشور را کاهش دهیم.

نماینده کرمان در مجلس ادامه داد: حمایت و اهمیت دادن به شرکت های دانش بنیان می تواند بسیار به این موضوع کمک کند؛ به این دلیل که این شرکت ها می توانند فناوری های روز را در اختیار بگیرند.

وی افزود: این موضوع بارها از سوی رهبر انقلاب گفته شده و در مجلس نیز مطرح شده که دولت ها باید به این موضوع اهمیت دهند. البته دولت در حال حاضر برنامه ریزی هایی را برای کاهش خام فروشی تدوین کرده که هنوز اعلام نشده است.

**خام فروشی همچنان گریبانگیر کشور

به هر صورت طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی از تجارت خارجی ایران در سه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۵میزان صادرات کالاهای غیرنفتی با احتساب میعانات گازی با ۵٫۳درصد کاهش به ۱۰٫۵میلیارد دلار رسیده است، همچنین میزان واردات کشور در این مدت با کاهش ۱۳درصدی به ۹میلیارد دلار رسیده است.

به این ترتیب میزان تراز تجاری کشور در این مدت ۱٫۵میلیارد دلار است که از صادرات ۱۰٫۵میلیارد دلاری در این مدت، ۱٫۷میلیارد دلار سهم صادرات میعانات گازی، ۳٫۵میلیارد دلار سهم محصولات پتروشیمی و ۵٫۲میلیارد دلار سهم سایر کالاها بوده است.

 میزان صادرات کشور در بخش میعانات گازی و پتروشیمی از نظر قیمت دلاری با افت مواجه شده ولی در بخش سایر کالاها با افزایش همراه بوده است.

بر این اساس میزان صادرات میعانات گازی از نظر وزنی ۳۵درصد و از نظر قیمت دلاری ۳۲درصد کاهش داشته است. کاهش میزان صادرات میعانات گازی یکی از دلایل اصلی کاهش ۵٫۳درصدی کل صادرات کشور بوده است، به طوریکه مجموع صادرات غیر نفتی کشور بدون احتساب میعانات گازی با افزایش همراه بوده است. میزان صادرات محصولات پتروشیمی در این مدت گرچه از نظر وزنی ۱۳درصد افزایش یافته ولی از نظر قیمت دلاری صادرات این محصولات ۴درصد کاهش داشته است که نشان از کاهش قیمت محصولات پتروشیمی صادراتی ایران دارد.

در بخش سایر کالاها نیز میزان صادرات از نظر وزنی ۲۵درصد و از نظر قیمت دلاری ۱۰درصد افزایش داشته است و در این بخش نیز شاهد کاهش قیمت هر تن کالای صادراتی هستیم که نشان از افزایش میزان خام فروشی دارد لذا باید برای حل این موضوع چاره اندیشی کرد تا در روزهای پیش رو با کاهش خام فروشی در کشور ارزش افزوده بیشتری را عاید خودمان کنیم چرا که نفت و گار، جزء منابع ملی کشور به شمار می روند و فروش بدون حساب و کتاب آنها، کشور را در سالهای نه چندان دور با بحران مواجه خواهد ساخت.

انتهای پیام/