تشکیل صندوق‌های قرض‌الحسنه به قبل از انقلاب بر می‌گردد و اولین صندوق قرض‌الحسنه در کشور در سال ۱۳۴۸ با سرمایه‌ای حدود 14 هزار تومان که حاصل جمع‌آوری اعانات و صدقه‌های اهدایی مردم خیابان‌های خراسان و لرزاده تهران بود، تاسیس شد. در آن دوره این صندوق‌ها بزرگ بودند، اما بعد از انقلاب سازمان اقتصاد اسلامی ایجاد شد و صندوق‌ها در یکدیگر ادغام شدند. در آن دوره بزرگانی مانند دکتر بهشتی و دکتر مطهری در تشکیل این سازمان کمک کردند. البته در این میان، شایعه شد که شهید بهشتی سهامدار است. با این وجود، در حال حاضر سازمان اقتصاد اسلامی با بیش از چند هزار صندوق قرض‌الحسنه در سراسر کشور فعالیت می‌کند.

حال پس از گذشت این سال‌ها، بانک مرکزی معتقد است که برخی از این صندوق‌ها در نظام و پولی کشور اخلال ایجاد می‌کنند؛ این در حالی است که تعداد زیادی صندوق -حدود 4 تا 5 هزار صندوق- در کشور با هدف خیر یا انتفاع ایجاد شده است. سال گذشته حمید تهرانفر، معاون سابق نظارت بانک مرکزی با ارائه آماری متذکر شد: «برآورد اولیه این است که حدود 4 تا 5 هزار صندوق قرض‌الحسنه در کشور وجود دارد.

در حال حاضر بانک مرکزی یک‌سری ضوابط و چارچوب عجیب و غریب پیش پای فعالیت اسن صندوق‌ها گذاشته است. نخستین محدودیت، عدم هر گونه تبلیغات است. این بدان معنی است که صندوق قرض‌الحسنه اجازه هیچ‌گونه اطلاع‌رسانی و تبیلغاتی برای اعلام حضور در فضای کسب‌وکار خود که وام‌های بدون بهره و سپرده‌گذاری بدون سود است، نخواهد داشت. دامنه عبارت «هرگونه تبلیغ» حتی به تابلوی فعالیت، پوسترهای اطلاع رسانی، کارت ویزیت، درج اطلاعات در بانک‌های اطلاعاتی صنفی از قبیل کتاب اول یا سایتهای اینترنتی فهرست مشاغل یا سامانه های 118 و اطلاعات تلفن‌ها نیز مربوط می‌شود.

ممنوعیت دوم، بحث عدم فعالیت مجازی صندوق از جمله از طریق اینترنت یا تلفن‌همراه است. این حکم صراحتا هرگونه تبادل پول الکترونیکی را در صندوق‌های قرض الحسنه دارای مجوز از بانک مرکزی، ممنوع عنوان می‌کند.

نکته‌ای که در این میان حایز اهمیت است، این‌که بانک مرکزی با وجود چنین ضوابط و چارچوب‌هایی، هنوز برای ساماندهی و یا فعالیت این صندوق‌ها برنامه ندارد و تنها به نظارت بسنده کرده است.

 در کنار آن، هر از گاهی سنگی پیش پای فعالیت صندوق‌ها می‌اندازد و در کارهای آنها خلل ایجاد می‌کند. این در حالی است که اگر طی این سال‌ها بانک مرکزی این نظارت را روی بانک‌ها داشت، چندین اختلاس و تخلفات و فساد بانکی در سیستم بانکی اتفاق نمی‌افتاد.

در چنین شرایطی، بانک‌ها به راحتی زیرآبی می‌روند و بدون هیچ مانعی، دست به هر اقدامی می‌زنند.

انتهای پیام/ز