معضل سفیدبالک‌ها دو سه سالی است گریبانگیر پایتخت‌نشینان شده و ظاهرا قرار نیست به این زودی‌ها شرش از سر تهرانی‌ها کم شود. با وجود پیش‌بینی موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور و شهرداری تهران، مبنی بر کاهش جمعیت این آفت، تابستان امسال باز هم شاهد هجوم بی‌امان سفیدبالک‌های مزاحم بودیم. در این میان، کلیدی‌ترین پرسش درباره سفیدبالک تهران هنوز بی‌پاسخ مانده و آن شناسایی دقیق حشره در سطح گونه است. کارشناسان کنترل آفات معتقدند، قبل از هر تصمیم‌گیری مدیریتی و اتخاذ استراتژی موثر برای کنترل باید آنها را بدرستی شناسایی کرد.
چرا هنوز نام دقیق سفیدبالک تهران را کسی نمی‌داند ؟
می‌گویند اولین گام برای حل مشکل، شناسایی مشکل است. در باره شناسایی دقیق سفیدبالک‌ها تنها چیزی که متخصصان اعلام کرده‌اند، این است که سفیدبالک‌های تهران از جنس Aleuroclava هستند. تابه‌حال بیش از 120 گونه از این جنس در سراسر دنیا یافت شده که هرکدام ساختار بدنی، شیوه زندگی و گیاهان میزبان خودشان را دارند. برای برخی از آنها نیز روش‌های کنترل مشخص و موفقی آزموده شده است. با این‌که چند سال است تهرانی‌ها طعم همزیستی با سفیدبالک را چشیده‌اند، اما هنوز متخصصان از اعلام نام دقیق گونه طفره می‌روند و در این شرایط نمی‌توان انتظار داشت راه‌حل موفقی برای کنترل این حشره پیشنهاد شود. این در حالی است که تعیین گونه یک جاندار توسط کارشناسان کار چندان دشواری نیست. امروزه به مدد روش‌های شناسایی ژنتیک، در عرض یک روز می‌توان نوع گونه را شناسایی کرد و برای مدیریت آن گام‌های بعدی را برداشت.
چین به عنوان کشوری که سال‌هاست با مشکلات مشابهی دست به گریبان است، هر روز گونه‌های بیشتری از سفیدبالک‌ها را شناسایی می‌کند و بر اساس آن، راهکار مقابله و کنترل جمعیت آن را ارائه می‌دهد، به طوری که تنها در مالبری چین بیش از شش گونه شناسایی و ثبت شده است. در چین و تایوان نیز بتازگی دو گونه جدید سفیدبالک شناسایی و ثبت شده است. حال پرسش اینجاست که ما چه زمانی قرار است از گرداب کلی‌گویی در باره سفیدبالک‌ها خارج و وارد بحث مدیریت علمی این معضل شویم؟
میزبان سفیدبالک‌ها
تحقیق در باره سفیدبالک‌ها نشان می‌دهد برگ درختان توت به عنوان میزبان پوره‌های این حشره، آسیب‌پذیری بیشتری دارند. سال 1378/1999 تحقیقات نشان داد که درخت توت، مستعد حمله طیف وسیعی از گونه‌های آفت است که البته تعداد زیادی از آنها متعلق به راسته حشرات هستند. تاکنون 17 گونه سفیدبالک روی درختان توت سرتاسر دنیا شناسایی شده‌اند که 8 گونه آنها بومی کشور هندوستان بوده است.
سال 1389/ 2010، پژوهشگران عراقی مطالعه جالبی روی یک گونه از سفیدبالک‌ها با نام سفیدبالک یاسمین Aleuroclava Jasmim انجام دادند. تحقیقات این تیم عراقی روی میزبان‌های این‌گونه خاص متمرکز بود. عراقی‌ها بررسی کردند که از میان درختان پرتقال، نارنگی، لیمو و نارنج، کدام یک میزبان بهتری برای این‌گونه خاص محسوب می‌شوند. نتیجه مطالعات بیولوژیک آشکار کرد که این حشره به طور مشخص تخم‌هایش را زیر برگ درختان می‌گذارد و در مطالعات میدانی نشان داده شد که سفیدبالک‌های یاسمین برگ نارنگی را به درختان دیگر از جمله پرتقال، لیمو و نارنج ترجیح می‌دهند. در هر صورت برای تغذیه و تخم‌ریزی بشدت به برگ درختان وابسته هستند.
همه‌خوار بودن سفیدبالک‌ها
یک واقعیت درباره سفیدبالک‌ها این است که همه‌خوار هستند؛ به این معنی که طیف وسیعی از گیاهان را مورد حمله و تغذیه قرار می‌دهند. بنابراین اگر گفته می‌شود، درختان توت یا زیتون تهران تنها دلیل ازدیاد جمعیت سفیدبالک‌ها هستند، ممکن است صحیح نباشد. به عنوان مثال برای سفیدبالک یاسمین که در بالا هم به آن اشاره شد، تا امروز حدود 20 گونه گیاه به عنوان میزبان شناسایی شده است.
روش‌های مقابله با سفیدبالک‌ها
از آنجا که سفیدبالک‌ها می‌توانند روی گونه‌های گیاهی مثمر (نظیر مرکبات) تکثیر شوند و تغذیه کنند یا حتی گیاهان را مستعد جذب قارچ‌ها کنند، تا امروز مطالعات زیادی روی روش‌های کنترل آنها انجام شده است. سفیدبالک‌ها به طور کلی طیف وسیعی را شامل می‌شوند، بعضی از گونه‌ها مانند Bemisia tabaci، می‌توانند حامل ویروس‌های گیاهی باشند و از این رو بسیاری از سفیدبالک‌ها در سراسر دنیا عامل خسارت‌های کلان اقتصادی هستند.
برای کنترل این حشرات، استفاده از سموم شیمیایی یکی از راهکارهاست که معمولاً به دلیل اثرات مخربشان بر محیط و سلامت انسان توصیه نمی‌شوند، مگر زمانی که مساله از طریق روش‌های زیستی مهارناپذیر باشد.
تاکنون چند گونه زنبور از جمله جنس Encarsia که در اصل نوعی زنبور مسی است در نقاط مختلف دنیا برای کنترل سفیدبالک‌ها استفاده شده‌اند. در سوریه قبل از جنگ، زمانی که سفیدبالک‌های یاسمین زیاد شدند، از یک گونه کفشدوزک به نام Clitostethus arcuatus به عنوان شکارچی استفاده و ظاهرا این روش در آن زمان موثر واقع شد. در کشور عراق نیز از یک نوع قارچ برای دفع سفیدبالک‌های یاسمین استفاده کردند که ظاهراً تاحدودی موفقیت‌آمیز بوده است.
علت اصلی چیست ؟
در باره این‌که چرا تاکنون سفیدبالک‌ها در کشور ما کنترل نشده‌اند، بحث‌های زیادی وجود دارد. مساله جذب سفیدبالک‌ها به رنگ زرد و استفاده از برچسب‌های زردرنگی که این روزها در بسیاری از پارک‌ها می‌بینید، تاحدودی درمانگر است اما ظاهرا کافی نیست. در حال حاضر، مهم‌ترین دلیل این که روش‌های کنترل این آفات موثر نبوده، نداشتن شناخت کافی از سفیدبالک است. بدیهی است، تا زمانی که نتوانیم گونه‌ها را شناسایی کنیم و همچنان بر سر مفاهیم کلی باقی بمانیم یا هر بار تنها در یک فصل خاص توجه‌مان به آنها جلب شود، مساله حل نخواهد شد.
انتهای پیام/ز