محمد جواد جعفریان؛ رئیس اسبق سازمان جوانان هلال احمر در یادداشتی به موضوع مدیریت بحران و زلزله در تهران پرداخته است.

در زیر متن این یادداشت را می‌خوانید:

اکثر پژوهش‌ها و گزارش‌های علمی زمین شناسی حاکی از آن است که تهران روی یک بمب ساعتی خوابیده و احتمال وقوع زمین لرزه‌ای با بزرگی حدود هفت ریشتر در مقیاس لرزش‌های درونی زمین (ریشتر) بسیار بالاست. برخی تحقیقات نشان می‌دهند دو سوم از جمعیت کنونی تهران هم اکنون در مناطق آسیب‌پذیر زندگی می‌کنند که عمده آنها در مناطق مرکزی، شمال و جنوب تهران متمرکز هستند. پژوهش‌ها بیانگر این است که در صورتی که وضع اسکان در تهران به همین منوال باشد، در صورت وقوع زمین لرزه، آمار جانباختگان به مراتب بیش از آن خواهد بود که هم اکنون در آمارهای رسمی اعلام می‌شود. از سوی دیگر کارشناسان معماری و شهرسازی و همچنین اکثر مسوولان مدیریت بحران معتقدند: رشد سطحی شهر تهران و بی‌توجهی به ساخت و ساز روی گسل‌ها مهم‌ترین عاملی است که آمار قربانیان زلزله احتمالی تهران را بالاخواهد برد. از سوی دیگر تهران هم اکنون 3 هزار و 268 هکتار بافت فرسوده دارد که به نسبت سایر سازه‌های شهری آسیب‌پذیری بیشتری در مقابل سوانح طبیعی بویژه زمین لرزه دارد. بیشترین سازه‌ها و بافت فرسوده پایتخت در مناطق 9، 10 و 11 قرار دارند که بخش قابل توجهی از جمعیت تهران در آنها زندگی می‌کنند. همچنین تراکم سازه‌ها در مناطقی که بیشترین بافت فرسوده را دارند، باعث می‌شود در زمان وقوع زمین لرزه امدادرسانی به این مناطق یا به کندی انجام شود یا در صورت تخریب بیش از حد پیش بینی، بطور کامل غیرقابل امکان باشد.

براساس مطالعاتی که موسسه ژاپنی جایکا درباره آسیب‌پذیری شهر تهران در زمان زلزله انجام داده است بیش از 500 هزار واحد مسکونی در زلزله احتمالی تهران تخریب خواهد شد.

براساس این مطالعات چندین گسل بزرگ تهران را احاطه کرده است به گونه‌ای که گسل بزرگی که به گسل شمالی معروف است که از روستای مشاء (واقع در شهر دماوند) شروع و تا فشم ادامه دارد و از آنجا جدا و به قسمت هشتگرد – کرج می‌رسد و گسل بعدی گسل جنوبی (ری) است که از شهر ری آغاز و دو تکه شده که اسلامشهر و حسن‌آباد در جاده قم را پوشش می‌دهد.

در صورت فعال شدن و حرکت این گسل‌ها نزدیک به 500 هزار واحد مسکونی در معرض آسیب جدی و تخریب قرار می‌گیرد.

در حال حاضر زمین در تهران یکی از ارزشمندترین سرمایه‌ها محسوب می‌شود، از این ‌رو کمتر سازمان یا فردی موافقت می‌کند که زمین‌های مسکونی یا اداری به فضاهای عمومی همچون پارک، سالن ورزشی یا دیگر مناطق مناسب برای اسکان اضطراری در هنگام وقوع حادثه تبدیل شود.

متاسفانه در برخی موارد به دلیل وارد شدن صدمات به فضای سبز اجازه احداث چادر داده نمی‌شود و در فضایی ورزشی نیز به دلیل وجود زمین آماده و گرانی کف‌پوش‌های داخلی زمین اجازه احداث چادر داده نمی‌شود.

شرایط شهر تهران به گونه‌ای است که دسترسی به مناطق آسیب دیده احتمالی بسیار مشکل است و این موضوع کار را برای نهادهای امدادرسان مشکل خواهد کرد.

هر چقدر هم که نیروهای امدادی مجرب و آموزش دیده باشند و امکانات مناسبی را هم در اختیار داشته باشند، به خاطر گستردگی شهر تهران نمی‌توان در زمان طلایی امداد و نجات به خوبی عمل کرد به همین خاطر، آموزش به شهروندان باید در دستور کار تمام نهادهای مرتبط با موضوع امداد و نجات قرار گیرد.

همه این موارد گواه این است که کلان شهر تهران به هیچ وجه برای وقوع زلزله و حوادث بزرگی از این دست آماده نیست. عدم وجود این دغدغه بزرگ در سبد دغدغه‌های شهروندان، لزوم ارائه آموزش‌های همگانی، بهسازی و مقاوم‌سازی بافت‌های فرسوده، برنامه‌ریزی‌های مدیریتی براساس واقعیات شهر تهران، به روز رسانی امکانات و از همه مهمتر ایجاد ساختاری هماهنگ مابین دستگاه‌های متولی، از جمله مواردی است که می‌بایست مورد توجه و عنایت مسئولان مدیریت شهری به عنوان متولی اصلی مداخله در بحران در شهر تهران قرار گیرد.