سایه پنهان افزایش درآمد

توهم پولی یکی از خصیصه‌های جامعه است که می‌تواند در کوتاه‌مدت رخ دهد. هر چند در بلندمدت به‌نظر اجماع اقتصاددانان توهم پولی وجود ندارد. اما توهم پولی به چه معناست؟ وقتی افراد نه به قدرت خرید خود بلکه به میزان اسمی درآمد خویش توجه کنند، توهم پولی صورت می‌گیرد. به‌عبارت دیگر در کوتاه‌مدت، شهروندان بیشتر به مقدار اسمی آنچه به‌دست می‌آورند، اهمیت می‌دهند. نکته‌ای که موجب می‌شود برخی سیاست‌گذاران از این مساله به نفع خود بهره‌برداری کنند.

نمونه بارز این توهم پولی، آغاز یارانه نقدی در دولت پیشین بود که شاید موجب شد تا بخشی از شهروندان، دولت را برای این اقدام تحسین کنند. اما این تحسین دیری نپایید که به ضد خود بدل شد. وقتی دولت پیشین نمی‌توانست بین درآمد و هزینه هدفمندی یارانه‌ها توازنی ایجاد کند، مجبور بود از منابع بانک مرکزی به عناوین مختلف مانند تنخواه استفاده کند و این معنایی جز چاپ پول و آوار شدن تورم روی دوش همان شهروندانی که ابتدا از یارانه نقدی شاد بودند، نداشت. توهم پولی رنگ باخت، مردم دریافتند که یارانه داده شده تبعاتی بیش از منافع آن، بر قدرت خریدشان داشت. چرا چنین شد؟ چرا هدفمندسازی یارانه‌ها از طریق نقد کردن یارانه‌های کالایی به چنین سرانجامی رسید؟ علت اصلی آن بود که دولت از طریق یارانه‌ها، هزینه‌ای را برای دولت ایجاد کرده بود بدون آنکه درآمد ناشی از افزایش حامل‌های انرژی بتواند آن را پوشش دهد. در حالی که از همان ابتدا مشخص بود دولت نمی‌تواند هزینه هدفمندی را بپردازد، باز اقدام به چنین کاری کرد؛ زیرا قصد داشت از توهم پولی مردم بهره ببرد.

امروز بار دیگر، در مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری، نمایی بارز از سوء‌استفاده از توهم پولی به چشم می‌خورد. در حالی که در طول دوران دولت فعلی که بخشی از آن هم در مجلس پیشین بود که از منظر سیاسی در جبهه مخالف دولت قرار داشت، همه دلسوزان به‌دنبال راهکاری می‌گشتند تا بتوانند همین یارانه فعلی را بدون کمک بانک مرکزی پرداخت کنند و مجلس پیشین نیز راهکار اصلی را بر کاهش یارانه‌بگیران می‌دانست و مشخص است که در حال حاضر منبعی برای افزایش یارانه نقدی آن هم به میزان سه برابر وجود ندارد و این کار جز با چاپ پول میسر نیست. هیچ گزارش رسمی و هیچ کار کارشناسانه‌ای وجود نداشته و نخواهد داشت که بتواند در حال حاضر منبعی برای افزایش سه برابری یارانه نقدی داشته باشد. تاکید بر این جهش تنها استفاده از توهم پولی است تا بتوان اقبال عمومی ایجاد کرد؛ اما آیا رای‌دهندگان با توجه به تجربه گذشته بار دیگر در دام توهم پولی خواهند افتاد؟ بدون تردید آنان هوشمندتر از گذشته هستند لیکن به هر رو استفاده از توهم پولی چه به نتیجه برسد و چه نرسد، نشان از آن دارد که برای رسیدن به هدف، وسیله توجیه شده است.

دکتر پویا جبل‌عاملی

انتهای پیام/ز