تقابل حکومت پهلوی با مخالفان علنی شد. به‌طوری که حکومت تصمیم گرفت مرکزیت روحانیت شیعه را از ایران به عراق منتقل کند. در نهایت این اعتقاد مردم بود که با تمامی فشار ها مبارزه و انقلابی رارقم زد که سرآغاز انقلاب اسلامی بود.
مدت‌ها بود که کسی آن‌گونه که باید علیه رژیم صحبتی نکرده بود. روزها، ماه‌ها و سال‌های پس از کودتای سیاه ۲۸ مرداد سال ۳۲، زبان‌ها در دهان‌ها مانده بود و قلم‌ها شکسته شده بود.
بر سر کشور گویا گرد مرده پاشیده بودند. ترس و اضطراب جماعت منتقد را در برگرفته بود و هرکسی به دیگری برای یک گام رو به جلو نگاه می‌کرد. در روزگاری چنین خاکستری، از دل حوزه علمیه قم صداهایی شنیده شد.
با هر حرکت و صحبتی و تصمیمی که محمدرضا پهلوی برای کشور تدارک می‌دید، صدای بلند شده از قم بلندتر می‌شد، آن‌قدر بلند که آرام آرام به کابوسی برای خاندان سلطنت تبدیل شد.
مردم زجر کشیده پس از استعمار خارجی و استثمار داخلی، برخلاف پایه‌های حکومت دلشان از این صدا و جسارتی که درونش داشت نمی‌لرزد، بالعکس که گرم و سخت و محکم می‌شد.
محکوم کردن‌ها و انتقادات روح الله خمینی، طلبه‌ای که آوا و ندایش از قم با لبیک در سراسر ایران مواجه شده بود، ادامه داشت تا رسید به «لایحه انجمن‌های ولایتی و ایالتی». «انقلابی» که قرار بود «سفید» باشد، برای رژیم سیاه شد و از کنارش جرقه‌های انقلابی مردمی زده شد.
اما چه کسی است که نداند لایحه بهانه بود برای گفتن واقعیت‌ها! برای انتقاد از آنچه در مدرسه فیضیه رخ داده بود، برای باز کردن زخم چرکینی که عفونتش به همه جای کشور رسیده بود.
آنجا که روح الله خمینی در سخنرانی آتشین ۱۳ خرداد و دهم محرم سال ۴۲ گفت «من به شما نصیحت می‌کنم آقای شاه، من به تو نصیحت می‌کنم دست از این اعمال بردار... چهل و پنج سال از عمرت می‌رود، یک کمی تأمل کن، یک کمی تدبیر کن، یک قدری عواقب امور را ملاحظه کن، کمی عبرت بگیر، عبرت از پدرت بگیر، اگر راست می‌گویند که تو با اسلام و روحانیت مخالفی، بد فکری می‌کنی، اگر دیکته می‌کنند و به دست تو می‌دهند در اطراف آن فکر کن. چرا بی تأمل حرف می‌زنی؟»، گویی حرف دل میلیون‌ها ایرانی در بند را بر زبان آورده باشد.
اما رژیم تحمل صداقت بیان امام را نداشت. بامداد ۱۵ خرداد خانه آقا روح الله را در قم محاصره کردند و سعی کردند تا صدای ملت را آرام کنند؛ اما صبح ۱۵ خرداد مردم بیدار شده تعدی به کسی که حرف دلشان را زده بود تحمل نکردند. دست به تظاهرات گسترده در شهرها زدند و قیامی شکل گرفت که با رنگ سرخ خونشان در تاریخ ایران ثبت شد.
واکنش رسانه های خارجی به وقایع پیش و پس از قیام مردم در 15 خرداد 1342
- دوشنبه 15خرداد1340 / 21 ذی‌الحجه 1380 / 5 ژوئن 1961
● به گزارش خبرگزاری فرانسه ساعت 30/8 بامداد امروز محاكمه مظفر بقايى كرمانى در دادگاه عادى شماره دو دادرسى ارتش آغاز شد. رهبر «سازمان نگهبانان آزادى» به اتهام تشويق نيروهاى انتظامى به عدم اجراى دستورهاى مافوق خود به هنگام مبارزات انتخاباتى، در پاييز گذشته دستگير گرديد. دادستان ارتش براى بقايى، تقاضاى صدور حكم اعدام كرده است. در نخستين جلسه دادگاه، وكلاى مدافع بقايى كوشيدند كه عدم صلاحيت دادگاه نظامى را ثابت كنند تا موكلشان، توسط يك دادگاه غيرنظامى محاكمه شود. پيش از آغاز محاكمه، پانصد نفر از هواخواهان بقايى در مقابل در دادگاه اجتماع كردند.
● از جامعه ورزشى كشور خبر رسيد كه در مسابقات جهانى كشتى در ژاپن، قهرمانان ايران به موفقيت درخشانى دست پيدا كردند. غلامرضا تختى، محمدعلى صنعتكاران، امام على حبيبى، ابراهيم سيف‌پور و منصور مهدىزاده مدال طلا گرفتند و نصرالله سلطانى‌نژاد و محمد توكل نيز به ترتيب، مدال نقره و برنز به دست آوردند.
● دفتر رياست جمهورى امريكا در گزارش امروز خود به شخصيت شاه ايران و نگرانى او از دولت امريكا اشاره كرده است. اين گزارش مىگويد: « شاه شخصيت بسيار پيچيدهاى است. گاهى باهوش و بااراده، ولى بيشتر اوقات دمدمى مزاج و سردرگم و نامصمم. او هميشه دچار اين نگرانى است كه مبادا ايالات متحده به هر دليلى او را رها كند و به خصوص درباره نظر دستگاه اجرايى جديد امريكا نسبت به خودش ناراحت است.»
● امروز جوزف گاوير - معاون وزارت امور خارجه انگلستان - در مجلس عوام اين كشور گفت دولت انگلستان براى نقشى كه ايران مىتواند در سازمان پيمان مركزى (سنتو) بازى كند، اهميت زيادى قايل است. نخستوزير جديد [علی امینی] نيز صريحاً اعلام كرده كه ايران از سنتو خارج نخواهد شد. محققاً ايران از نظر جغرافيايى موقعيت مهمى در سنتو دارد. ما بايد از وجود آن در اين سازمان خوشحال باشيم.
● روزنامه نيويورك هرالدتريبون از قول على امينى - نخستوزير - نوشت كه اگر موانعى در راه سياستش مبنى بر ريشهكنكردن فساد، جلوگيرى از اسراف و تبذير متمولين، كسر هزينههاى دولتى و اجراى اصلاحات به وجود آيد، استعفا خواهد كرد.
● خبرگزارى يونايتدپرس در گزارشى از تهران و به نقل از معاون مدير كل وزارت بازرگانى اعلام كرد موفقيت هيات دولت ايران، بستگى به كمك مالى فورى امريكا خواهد داشت. گزارشهاى مربوط به چهل ميليون دلار درخواست كمك ايران از امريكا درست است، اما اين مبلغ را نه بهعنوان قرض، بلكه بهعنوان كمك از امريكا دريافت خواهد داشت.
● مؤسسين حزب مليون، نامه‌ای خطاب به محمدرضا پهلوى منتشر كردند. آنها نوشتهاند پس از انجام انتخابات و استعفاى دستجمعى نمايندگان و منتفىشدن مجلس، فعاليت كميته مركزى حزب مليون ناگهان بدون هيچ دليل موجهى از حدت و شدت افتاد... و هيچ كس اكنون نمىداند كه در جريان چند ماه قبل از انتخابات مجلس بيستم و چند ماه بعد از آن چه پيش آمد كه يكباره گردانندگان حزب از وظيفهاى كه جهت گسترش حزب يا لااقل حفظ وضع موجود برعهده داشتند، سرباز زدند.
- سه‌شنبه 15خرداد1341 / دوم محرم 1382 / 5 ژوئن 1962
● امروز پرویز رائین رئیس خبرگزاری آسوشیتدپرس در ایران با علی امینی در دفتر نخست‌وزیری مصاحبه اختصاصی ترتیب داد. در این مصاحبه امینی گفت با وجود آنکه کسر بودجه‌ای در حدود 150 میلیون دلار وجود دارد اما دولت پیروزمندانه با بحران اقتصادی و فشار شدید به مبارزه برخاسته است. او به رئیس خبرگزاری مذکور گفت کابینه اصلاحاتی او از بدو کار تاکنون یعنی از زمانی که یک دولت تقریباً ورشکسته را تحویل گرفته هرگز تا این حد از ثبات برخوردار نبوده است.
● صبح امروز هیئت نمایندگی ایران به ریاست خسروانی (وزیر کار و خدمات اجتماعی) برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی کار راهی ژنو شد. این کنفرانس فردا گشایش می‌یابد و قرار است وزیر کار در یکی از جلسات این کنفرانس پیرامون فعالیت‌های کارگری در ایران و پیشرفتهایی که در این زمنیه بخصوص تشکیل سندیکاها صورت پذیرفته و امکان بوجود آمدن کنفدراسیون کارگری سخنرانی کند.
● حسن ارسنجانی امروز با وزیر بازرگانی و نیز رئیس کمیته روابط اقتصادی با کشورهای خارجی یوگسلاوی دیدار و مذاکره کرد. در دیدار ارسنجانی با وزیر بازرگانی یوگسلاوی افزایش حجم تبادلات بین ایران و یوگسلاوی موضوع گفتگو بود..
● امروز اعلامیه‌ای از دربار شاه منتشر شد که برنامه‌های ایام عزاداری محرم را تشریح و از عمومی اهالی پایتخت در این مراسم دعوت شده است. امروز همچنین ناحیه یک ژاندارمری طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد که برای رعایت نظم و ترتیب تا پایان 27 خرداد (14 محرم) صاحبان اماکن عمومی باید از دائر کردن مجالس جشن و ترنم موزیک و فروش نوشابه‌های الکلی خودداری کنند و نیز مجالس عزاداری و دستجات حسینی باید از هرگونه دسته‌بندی و تظاهرات خلاف نظم به هر عنوان خودداری نمایند.
- اتفاقات چهارشنبه 15خرداد1342 / 12 محرم 1383 / 5 ژوئن 1963
در تهران ● در نخستین ساعات بامداد امروز آیت‌الله خمینی توسط ماموران حکومت بازداشت شد. ماموران نظامی در ساعت 30/2 بامداد به دور از چشم مردم و بدون سر و صدا از دیوار منزل آیت‌الله خمینی بالا رفته و وارد منزل شدندآنها برای یافتن ایشان همه حیاط، اتاقها و زیرزمینها را جستجو کردند ولی آیت‌الله خمینی را نیافتند. از اینرو به ضرب و شتم تنی چند از خدمه منزل- که همانند شبهای قبل در حیاط بیتوته کرده بودند- برآمدند تا مخفیگاه آیت‌الله خمینی را نشان دهند! آیت‌الله خمینی از آغاز ماه محرم تا آن شب به دلیل برگزاری مجلس روضه در منزل خود و کثرت رفت و آمد مردم، شبها را در منزل فرزندش سید مصطفی که مقابل منزل خود بود میخوابید. در همان هنگام که ایشان برای ادای نماز شب از خواب برخاسته بود سرو صدای ماموران را شنید. بلافاضله لباس پوشید و از در منزل خارج شد و خطاب به ماموران فریاد کرد: «روحالله خمینی منم! چرا اینها را می زنید؟ اینچه رفتار وحشیانهای است؟ چرا مانند دزدان از دیوار به پایین میپرید؟»
● ماموران چون به خوبی میدانستند در صورتی که مردم از جریان امر مطلع شوند اجازه نخواهند داد آیت‌الله خمینی دستگیر شود، با مخفی کاری تمام عمل کردند، لباس مشکی بر تن نمودند و برای اینکه صدای ماشین، همسایهها را بیدار نکند ماشین را از در منزل تا سر خیابان هل دادند.
● ماموران از بیم اطلاع مردم و احتمال درگیری با آنان به اندازهای هراسان بوده و عجله داشتند که حتی اجازه ندادند تا امام در میان راه وضو گرفته و نماز بخواند، از این رو ایشان مجبور گردید تا تیمم کرده و در ماشین و در حال حرکت نماز صبح را بجا آورد. امام را مستقیماً به سلولی انفرادی در باشگاه افسران تهران برده و در غروب همان روز به پادگان قصر منتقل کردند.
● اولین کسی که پس از دستگیری امام در قم فریاد زد که «مردم خمینی را گرفتند» سید مصطفی خمینی بود. در کمترین فرصت گروههای معترض مردمی شهر در مقابل منزل آیت‌الله خمینی اجتماع کرده و از حال و احوال و چگونگی دستگیری ایشان از یکدیگر پرس و جو می‌کردند. مصطفی خمینی با جمعیت همراه از منزل خارج شد و در بین مردم معترض قرار گرفت و ضمن ابراز همدردی با مردم به سمت حرم حضرت معصومه (س) حرکت کرد. هنگامی که به چهارراه بیمارستان رسیدند، با دسته‌ای پلیس روبه‌رو شدند که با بلندگو از مردم می‌خواستند که اجتماع نکنند و متفرّق شوند! اما با عکس‌العمل شخص سید مصطفی و مردم خشمگین و ناراحت روبه‌رو شدند.
● مردم به پیشگامی سید مصطفی از خیابان ارم و میدان آستانه گذشتند و وارد صحن حضرت معصومه(س) شدند. گروه های دیگر مردمی نیز به محض اطلاع از بازداشت آیت‌الله خمینی از محله‌های مختلف قم و اطراف آن دسته دسته وارد صحن می شدند فرزند ارشد آیت‌الله خمینی به منبر رفت تا در سخنرانی کوتاهی شرح حادثه را برای مردم بازگو کنداما برق قطع شده بود و نمی‌توانستند بلندگوها را وصل کنند. چند نفری رفتند و باتری آوردند.آیت‌الله نجفی نیز به میان تظاهرکنندگان در صحن رفت و این اقدام رژیم را شدیداً محکوم کرد.
● علمای طراز اول قم در منزل آیت‌الله حاج سیداحمد زنجانی جلسه مشورتی تشکیل دادند تا تصمیمی هماهنگ بگیرند. آنها تصمیم گرفتند در صحن حرم حضرت معصومه (س) به مردم ملحق شوند. ابتدا آیت‌الله گلپایگانی و شریعتمداری به حرم رفتند و کمی بعد سایر علما از جمله آیت‌الله محقق داماد، علامه طباطبایی، آیت‌الله مرتضی حائری و آیت‌الله آملی به طرف حرم حرکت کردند. روحانیون و مردم نیز پشت سر آنها حرکت کردند. علما سعی داشتند مردم را در صحن نگه دارند تا از مقابله شدید نیروهای رژیم در امان بمانند، ولی مردم آهنگ خروج کرده بودند.
● مردم با شعار «یا مرگ یا خمینی» فریاد اعتراض سردادند و ضمن درگیری با نیروهای نظامی و انتظامی، کلانتری منطقه سه قم را محاصره کردند تظاهر کنندگان پس از خروج از صحن با رگبار مسلسل نظامیان مواجه شدند. در برخی از خیابانهای اصلی و کوچهها مردم قتل عام شدند. برخی از مردم که به چوب و اسلحه سرد مجهز بودند به نظامیان حمله بردند.
● هنگامیکه اولین جنازه بر روی دست مردم، به صحن مطهر آورده شد؛ جمعیت از در جنوبی صحن خارج و از پل آهنچی گذشتند. آنها می‌خواستند به طرف تهران حرکت کنند اما در سمت غرب رودخانه و روبروی مدرسه فیضیه و نیز چهارراه شاه با ارتش و پلیس درگیر شده و به زد و خورد پرداختند حدود 100 هزار نفر اطراف مقر ژاندارمری قم در انتهاي جاده تهران ـ قم، نزديك پمپ بنزين اجتماع كردند. خيابانهاي اصلي شهر منتهي به حرم حضرت معصومه (س) نيز مملو از جمعيت بود. رگبار گلوله به سوي جمعيت شليك ميشد. اين درگيري خونين با به جا نهادن 27 كشته، حدود چهل دقيقه ادامه يافت.
● درگیری و تیراندازی در شهر قم تا ساعت 5 بعدازظهر آن روز ادامه داشت و بر اثر آن صدها نفر از مردم کشته و یا مجروح شدند. هواپیماهای نظامی رژیم نیز برای ارعاب بیشتر مردم بر آسمان قم پرواز کرده و دیوار صوتی را شکستند.
● بلافاصله پس از آغاز قیام مردم قم، خبر دستگیری آیت‌الله خمینی به تهران رسید. دقایقی بعد بازار تعطیل شد و مردم به خیابان ها ریختند. پلیس برای پراكنده ساختن مردم ابتدا به تیراندازی هوایی پرداخت . مردم با پلیس درگیر شدند و در همان دقایق نخست، معاون شهربانی را به قتل رساندند؛ چند دستگاه خودروی شهربانی به آتش کشیده شد و خروش جمعیت می رفت که ماموران انتظامی را با شکست مواجه کند. حضور پر تعداد اهالی تهران ماموران را به واهمه انداخته بود از این رو ارتش نیز به میدان آمد و تیراندازی مستقیم به سوی مردم شروع شد. عده ای از تظاهر کنندگان خشمگین در این درگیری كشته شدند.
● دانشجویان دانشگاه تهران نیز کلاسها را تعطیل کرده و به تظاهرات خیابانی پیوستند. بارفروشان تهران از مرکز شهر به حرکت در آمدند و همراه با سیل جمعیت که هر لحظه افزوده می‌شد به سمت کاخ مرمر، اداره رادیو واقع در میدان ارک، اداره تسلیحات ارتش در میدان توپخانه، و... حرکت کردند. هر لحظه این گمان وجود داشت که شهر به تصرف حامیان آیت‌الله خمینی در آمده است. تجمع مردم در هر محلی با آتش گلوله و رگبار مسلح نظامیان که در میادین و نقاط حساس مرکزی شهر مستقر بودند روبه رو می شد. مردم در حالی که آماج حملات نظامیان قرار گرفته بودند به ساختمانهای دولتی، پاسگاههای پلیس و اتومبیلهای نظامی نیز حمله می بردند. شعار اصلی تظاهر کنندگان « مرگ بر شاه»، «یا مرگ یا خمینی» و «مرگ بر دیکتاتور» بود.
ادامه مبارزات بعد از قیام 15 خرداد 1342
- خبر های جمعه 15خرداد1343 / 24 محرم 1384 / 5 ژوئن 1964
در سالگرد فاجعه 15 خرداد، آيتالله سيدعبدالله شيرازى، از نجف اشرف، اعلاميهاى صادر كرد و ضمن بازخوانى حوادث سال گذشته از عزادارى زائران ايرانى و غير ايرانى در حرم امام حسين (ع) در روز 12 محرم امسال ياد كرد و از مردم ايران خواست تا از احكام حكومت سرپيچى كنند.
• امروز به مناسبت سالگرد فاجعه 15 خرداد 1342، اعلاميهاى به امضاى مجاهدين اسلام منتشر شد و در آن جنايتهاى عمال استعمار در كشور محكوم شد.
• امروز اعلاميهاى به امضاى «سازمان جوانان خوزستان» در سالگرد فاجعه 15 خرداد منتشر شد. در اين اعلاميه با محكوم كردن حوادث خونين خرداد سال گذشته به ترفندهاى دولت در سال جارى نيز پرداخته آن را دسيسهاى جديد برشمرده است.
• امروز به مناسبت سالگرد فاجعه 15 خرداد 1342، برخى از شهرهاى كشور صحنه اعتراضات پراكنده بود.
• برابر اسناد ساواك كاشان، پيش از يك سوم مغازههاى اين شهر امروز تعطيل بوده است. اين تعطيلى متعاقب اعلام روز عزاى ملى از سوى آيتالله خمينى صورت گرفته است.
• راديو پيك ايران در گفتار ساعت 20 امشب به يادكرد حادثه 15 خرداد سال گذشته پرداخت و گفت: حادثهاى كه در تهران و پارهاى از شهرهاى ايران با كشتار فجيع عدهاى از هموطنان ما همراه بود. سال گذشته در روزهاى پانزدهم و شانزدهم خرداد ماه جمعيتى كه ناظرين خارجى آن را دستكم تا سى هزار نفر تخمين مىزند و باز به قول همين ناظرين از مردم تهيدست و زحمتكش و جان به لب رسيده ميهن ما و غالبا از جوانان رنج كشيده و زجر كشيده تشكيل مىشد در نواحى مختلف تهران و بويژه در بخشهاى مركزى عليه رژيم به تظاهرات دامنهدارى پرداختند. در مقابل اين سيل خروشانى كه در روزهاى پانزدهم و شانزدهم خرداد به حركت درآمد، دولت دست به كشتار بىدريغ مردم زد. سخنگويان دولت در ان موقع تعداد تلفات را سيصد نفر اعلام كردند. ولى ناظرين خارجى نوشتند در حوادث خونين خرداد فقط در تهران بيش از چندين هزار نفر به قتل رسيدند. بعدها شايع شد كه مأمورين نظامى چندين كاميون اجساد بىجان و نيمهجان را كه از ميدان كشتار جمع كرده بودند به خارج شهر برده و در گودالها بر روى هم انداختند.
• نشريات و مجلات در آخرين شمارههاى خود كه به 15 خرداد نزديك بوده است در يادداشتها و مقالاتى به يادكرد واقعه سال گذشته پرداختند و در مطالب تقريبا يكسانى كه حكايت از نگارش براساس دستورالعملى واحد دارد، ضمن حمايت از سركوب مردم، از قيامكنندگان: مشتى غارتگر، شورشى و وطنفروش ياد كردند و به خدمت آنان پرداختند.
• مجله سپيد و سياه نوشت حالا يكسال از آن روز سياه، چهارشنبه سياه پانزدهم خرداد 1342 مىگذرد و چون به عقب برگشته نگاه مىكنيم، بهتر مىتوانيم سياهى و تاريكى آن حادثه شوم را كه فقط به نفع اجانب بود با انديشه روشن خود ببينيم و توجه كنيم كه دشمنان و بدخواهان ايران و ملت ايران چه نقشه شوم و مخاطرهآميزى براى جلوگيرى از ترقيات و پيشرفتهاى ايران طراحى كرده بودند كه در اثر هوشيارى و بيدارى ملت ايران و تنفر از عمليات وحشيانه آشوبگران نقشه دشمنان و بدخواهان نقش برآب گرديد.
• مجله اميد ايران نيز مدعى شد كه گروهى بىعاطفه، گروهى گمراه به نام دين، به نام مذهب و به نام سرور شهيدان و رهبر آزادمردان در حالى كه به صورت ظاهر با پوشيدن پيراهنهاى سياه خود را عزادار و ماتمزده نشان مىدادند، چون سربازان مغول بىرحمانه در مدت كوتاهى امنيت شهر تهران را به هم زدند، مغازهها را غارت كردند، سينماها را به آتش كشيدند، كيوسكهاى تلفن را منهدم ساختند، كتابخانه و ورزشگاه را طعمه شعلههاى آتش نمودند. از اهانت به زنان و تجاوز به اتوبوس حامل دختران دانشآموز خوددارى نكردند. در سر خيابانها و چهارراهها به نام دين و به نام قرآن پيراهن زنان را پاره كردند و با همان وضع به سوى خانههايشان رها ساختند.
• كميته مركزى جامعه سوسياليستهاى ايرانى در اروپا امروز به نامه سرگشاده 15 ارديبهشت كميته مركزى حزب توده ايران پاسخى سرگشاده داد و اين نامهنگارى را فرصتى براى بيان انديشهها درباره چگونگى همكارى و يگانگى همه نيروهاى پيشرو و روشنبينى دانست كه در كار مبارزه با نظام تبهكار كنونى ايرانى هستند. در اين نامه آمده است: «بىردپا و بىپيرايه بايد گفت كه در پيش آمدن اوضاع كنونى ايران و نامرادى دسيسه روزى مردم آن، همه گروهها و دستهها و احزاب و جماعاتى كه در گذشته داعيه رهبرى مبارزات مردم را داشتهاند به دليل خطاها و اشتباهات (اگر نگوييم خيانتهاى) خود به درجات و شدت و ضعف گوناگون سهيم و گناهكارند و در تعيين علل و ريشه آن اشتباهات و خطاها عاملى مهم و سخت درخور تأمل باشد.»
• محمدرضا شاه ساعت 2 بامداد امروز از نيويورك وارد فرودگاه والس واشنگتن شد. در مراسم استقبال از شاه، خسرو افشار، رئيس باشگاه ايران در امريكا نيز به شاه و فرح خوشامد گفت و مدعى شد كه ايرانيان مقيم خارج از كشور در نهايت اشتياق ناظر اقدامات شاه براى بهبود اوضاع اقتصادى و اجتماعى ملت ايران هستند. به نوشته افشين متين در كتاب كنفدراسيون، تاريخ جنبش دانيجويان ايرانى خارج از كشور، تظاهرات در چهارم ژوئن با فرود آمدن هواپيماى شاه در فرودگاه كندى نيويورك آغاز شد و تظاهركنندگان او را تا واشنگت و لسآنجلس تعقيب كردند. [با ورود شاه به فرودگاه والس واشنگتن] دانشجويان توسط وزارت خارجه متوقف شدند؛ اما در مقابل، اتوبوسهايى كه مملو از نوجوانان امريكايى بود و به انجمنهاى افتخارى كىكلوب دبيرستانهاى محلى تعلق داشتند، اجازه پيدا كردند به شاه خوشامد بگويند. يك بازرگان ايرانى به نام [خسرو] افشار كه سرپرست باشگاه محلى ايرانيان بود اين اتوبوسها را كرايه كرده بود، افشار از آنان دعوت كرد تا براى ملاقات شاه به فرودگاهب روند و با خود تابلوهايى به طرفدارى از شاه حمل كرده و به او خوشامد بگويند و بدينطريق تظاهرات كنفدراسيون را خنثى سازند. گروه ديگرى از مستقبلين كه از دانشگاه جانز هاپكينز بسيج شده بودند و بيشتر زن بودند با موهايى طلايى، در حالى كه پلاكاردهايشان را به سوى شاه تكان مىدادند با شعارهاى «مبتكر پيكار با بىسوادى»، «مبتكر برقرارى حقوق زنان»، «قهرمان آموزش و پرورش براى همگان»، «دوست كشاورزان» از شاه تجليل به عمل آوردند.
• در همين حال آسوشيتدپرس گزارش داد كه ورود شاه به فرودگاه مقارن با بىنظمى و ازدحامى شد كه براثر تلاش پليس و مأموران كارآگاهى امريكا براى جلوگيرى از تظاهرات عدهاى از دانشجويان ايرانى عليه شاه به وجود آمد. درا ين ماجرا، پليس پيروز شد. با اين حال، سفارت ايران در واشنگتن تمايلات ضدشاه دانشجويان را بىاهميت تلقى كرده و خاطرنشان ساخت كه آنها نماينده گروه كوچكى در برابر اكثريت بزرگ دانشجويان ايرانى مقيم امريكا هستند.
• به ادعاى مقامات سفارت، اين عده را گروهى عناصر چپ توصيف كرد كه با عدهاى از فرزندان عناصر ارتجاعى ايران متحد گرديدهاند. همانهايى كه زمينهاى خانوادههاى آنان طى برنامه اصلاحات ارضى شاه به دهقانان داده شده است.
• گزارش آسوشيتدپرس حاكى است كه شاه، شاهد تظاهرات مخالف و موافق نبود و پليس مخفى با تغييرى كه در آخرين دقيقه در برنامه خود داد، با فعاليت شديد توانست هر دو گروه را از ديدگاه شاه دور كند. تظاهركنندگان مخالف شاه، تابلوهايى با خود داشتند كه روى آنها نوشته بودند: «شاه از ديكتاتورى حمايت مىكند» و «سفارت ايران گشتاپوست» و «شاه بايستى برود». «ما تقاضاى برقرارى آزادى در ايران را داريم»، «سرنگون باد ديكتاتورى» و «رهبران جبهه ملى را آزاد كنيد» و «مرگ بر شاه» «هر نوع كمك به ايران را قطع كنيد»، «زنده باد مصدق»، «استادان دانشجويان را آزاد كنيد». در برابر تظاهركنندگان، طرفدار شاه نيز شعارهايى با خود حمل مىكردند كه به نظر مىرسيد توسط اشخاصى كه بيشتر حرفهاى بودهاند، تهيه شده است. آنها نيز نوشته بودند: «ما به مبتكر اصلاحات ارضى خيرمقدم مىگوييم.»
• خبرگزارى آلمان نيز اشاره كرده است كه در سالگرد اغتشاش در دانشگاه تهران كه براثر مداخله واحدهاى نظامى براى جلوگيرى از انجام تظاهرات مسالمتآميز دانشجويان روى داد و عدهاى دانشجو كشته شدند، مىخواهند به شاه درجه دكترى افتخارى بدهند.
• گزارش آسوشيتدپرس حاكى است كه شاه پس از پايان مراسم استقبال در فرودگاه، براى استراحت به سفارت ايران رفت. پليس جاده هايى كه فرودگاهرا به شهر وصل مىكند و تمام پلها و گذرگاهها را زيرنظر داشت.
• ظهر امروز، شاه و فرح در كاخ سفيد به ديدار ليندون جانسون، رئيس جمهور امريكا رفتند و در ميهمانى ناهار آنان شركت كردند.
• رئيس جمهور امريكا در سخنانى به ستايش از شاه ايران پرداخت و گفت: هنگامى كه در 1962 از تهران ديدن مىكردم، به چشم خود انرژى، تصميم و كاردانى برنامههاى بزرگ را ديديم كه هدفش رفاه مردم و ملت بود. وى رهبرى شاه را در حفظ آزادى ايران، عاملى حياتى برشمرد و افزود: شاه ايران با رهبرى خويش در مدرنيزه كردن كشور ايران نقش حياتى داشته است. شاه نيز در پاسخ خطاب به جانسون و حاضران گفت: اين بار كه من به كشور شنل آمدم، دلايلى پيش از پيش براى قدردانى از محبتهاى شما و توجه شما و همچنين ابراز محبت به ملت و دولت امريكا در خود احساس مىكنم. وى با اشاره به سفر دو سال پيش جانسون به ايران و شناختى كه از وى پيدا كرده است، افزود: از اينكه شما خود را نه تنها وقف خدمت به مردم كشور خود بلكه كليه افراد و بشر كردهايد، شما را تحسين و تمجيد مىكنم. شب هنگام، محمدرضا پهلوى و همسرش نمايشگاه هفت هزار سال هنر ايران در موزه هنرهاى ملى امريكا افتتاح كرد.
• به گزارش خبرگزارى فرانسه، شاه در برابر اعضاى انجمن ايران و امريكا در سخنانى تأكيد كرد مبادلات فرهنگى به آرمان صلح و آزادى در جهان كمك فراوانى مىكند.
در نهایت به دنبال قیام خونین 15 خرداد، مردم در تظاهرات‌های متعدد شرکت کردند. همچنین به همراه تصمیم حکومت پهلوی مبنی بر دستگیری و در نهایت تبعید علما از شهرهای مختلف به تهران، روحانیان سرشناس شیراز و اصفهان نیز دستگیر و راهی زندان شدند. با این وجود پس از آزادی به دیار خود بازگشتند، ولی از این پس تا پیروزی انقلاب اسلامی، این عده به شدت تحت کنترل و سختگیری‌های شدید از سوی ساواک و مأموران حکومت بودند. با تمام این قضایا انقلابیون دست از مبارزه بر نداشتند و همواره در جریان مبارزه حضور فعالی داشتند. تا اینکه پیروز این مبارزه مردم انقلابی بودند.
انتهای پیام/ رض